Venezüella'nın ufak kasabalarından San Fèlix de Guayana'da yaşadığım çocukluk anılarım arasında belki de en ilginci, en fakir mahallelerde çalışan doktorların genellikle Amerikalı olmasıydı.
Şimdi tüm bunlar nostalji gibi. Bugün çocukluğumu geçirdiğim memleketimde doktorlar Kübalı. ABD ve Latin Amerika arasındaki ilişkileri belirleyecek olan önemli savaşta işte tam bu anda gerçekleşiyor, yani eski düşmanlıkların gölgesinde ve her köşebaşına pusu kurmuş tuzaklar arasında. Başkan Bush'un Brezilya, Uruguay, Kolombiya, Meksika gibi ülkeri kapsayan Latin Amerika turu, Venezüella'nın yükselen ismi Hugo Chavez'e karşı girişilen bir “diplomatik” saldırı.
Bu turun esas amacı, şu an dünyanın onuncu en büyük ekonomisi olan Brezilya'ya bölgesel ve küresel bir görev vermek ve bu şekilde ittifak oluşturmak. Diğer ziyaret edilecek dört ülkenin de desteklediği gibi, ancak Brezilya Başkan Chavez'in büyüyen radikal etkisini dengeleyebilir. Burada, Karakas/Venezüella'da konu ekonomilerin ve enerji kaynaklarının kontrol edilmesini içeren mücadeye gelince tartışmalar dinmek bilmiyor. İtiraf etmeliyim ki, ben de bölgede yapısal değişimlerin ve mucizelerin yaşanacağına şüpheyle yaklaşanlardanım. Caddelerde ve kafeteryalarda, Chavez'i destekleyenler sıkça Simon Bolivar'ın emperyalizm üzerine sarfettiği ifadeleri kullanıyorlar. Bugünkü durum elbette korkunun ve savunma retoriğinin baskın olduğu, Amerika'nın “önüne geçilemeyecek”, “durdurulamayacak güç” olarak görüldüğü zamanlar gibi değil. Şu anki durumu daha ziyade sabrı taşmış olma hali tanımlıyor.
Ne yazık ki, Başkan Bush'un artık durumu düzeltmek için çok geç kaldığını düşünüyorum. Son dakikadaki iyi niyet davranışları, ki son örnekleri rehin alınan ipotekli konutlar için çalışan ailelere sağlanan 385 milyon dolar ve bölgeye yollanan hastane gemisi, hedefsiz, boşa geçen yılları geri getirmeye yetmeyecek. Cumhuriyetçilerin son bir atakla Latin Amerika'yla diyaloğu tekrar aktifleştirmek istemeleri, “yapıcı politikalarını geliştirmek istiyorlar” şeklinde algılanmamalı. Aksine, bu son ziyaret, Amerika ve Venezüella, Arjantin, Ekvador, Nikaragua gibi sol hareketin gittikçe yükseldiği ülkeler arasındaki anlaşmazlığın gittikçe büyüdüğünü simgeliyor.
Amerikan karşıtlığı Latin Amerika'da her zaman güçlü oldu. Son dönemlerde şiddetli şekilde artmasını ise Washington'un özellikle 11 Eylül sonrası bize karşı kayıtsız, saygısız davranmasıyla açıklamak mümkün. Amerika' nın “Ortadoğu” takıntısı, kıtadaki istikrarlı bütünleşme çabalarının altını kazıdı. Önceleri uyuşturucu ticaretiyle savaş, eğitime destek ve sosyal adalet sağlamaya yönelik kullanılan yabancı yardımlar artık “terörizme savaşa” doğru kanalize edildi.
Hugo Chavez de geçen hafta yurt dışı gezisindeydi. Başkan Bush Uruguay'da iken, kendisi Arjantin'deydi. Planı hazırlayansa Arjantinli Başkan Nestor Kirchner oldu ve amaç Amerika'nın Latin Amerika'da dostane tutumlarına karşı Chavez'in radikal ilişki ağının işbaşında olduğunu göstermekti.
Buradaki gazete ve televizyonlarda Başkan Chavez'in gezisine ilişkin, zamanlama olarak Başkan Bush'tan önce davranmasının bilgeliği üzerine canlı tartışmalar oluyor. Bu hamleyle sanırım Chavez başarı sağlayacak, değişen durumlara hızlı adapte olabilme yeteneği ve halkını iyi okuyabilmesi, Latin Amerika'daki Amerikalı politika hazırlayacılarının eksik kaldığı iki kritik özellik.
Başkan Bush'un ziyaretinin gizli amacı Hugo Chavez'di kuşkusuz. Amerika'nın stratejisi ilgi gösterir gibi yapmak, yoksa Bush yönetiminin geçtiğimiz senelere damgasını vuran dar vizyonundan hiçbir farkı yok. Bu ve benzeri pekçok sebebten dolayı, ben de kendimi yeni bir fırsatın kaçmasını, gerçek değişim sağlanamayışını üzülerek kabullenenler arasında görüyorum.
* New York Times, 11 Mart 2007, Çev. Evren Tok
